- 11 mei 2025 -

Wat taal verraadt

Een recensie van een geheel andere orde dan de boeken die ik gewoonlijk bespreek. Niet zomaar een verhaal ditmaal, maar een verhaal over verhalen vertellen, meer precies over ons middel om verhalen te vertellen: taal. “Homo fabulans doet niks liever dan aan het kampvuur vertellen over de diepste driften, verlangens en angsten, die de vorm aannemen van sagen en mythes, in een bezwerende cadans van stafrijmen of hexameters.”

Dat verhalen vertellen gebeurt met taal: met taal geven mensen hun verhalen vorm én de taal zelf vormt ook de mens, zijn denken, zijn cultuur. ‘Wat taal verraadt’ beschrijft hoe de mens de taal heeft gevormd én de taal op haar beurt de mens. Forensische taalkunde die seriemoordenaars helpt ontmaskeren, hoe mannen denken te moeten flirten, tot de reden waarom je met Spanjaarden geen Cluedo kunt spelen zijn slechts enkele voorbeelden hoe taal zichtbaar wordt in cultuurverschillen, denkwijzen, enzovoort.

“Het favoriete werktuig van de mens is zijn taal. Ze is het vehikel voor zijn gedachten, en het glijmiddel van zijn sociale relaties. Ze maakt van de mens een buitengewoon schepsel. Ergens tussen het individu en de groep. Hij functioneert nauwelijks als individu, maar zijn individualiteit is nog niet helemaal opgelost, zoals bij sociale insecten, die je eigenlijk als een superorganisme moet zien.” Freek Van de Velde – hoogleraar Nederlandse en historische taalkunde –  brengt zijn studiedomein dicht bij de lezer, op een hoogst aangename manier.

Taal-virtuoos Guy Mortier schrijft hierover het volgende: ‘Wat taal verraadt is een bijzonder zwierig tot laconiek geschreven, onopdringerig en toch overtuigend, tegelijkertijd bloedserieus en blijmoedig boek, dat de filoloog in elk van ons “de touwladders, kompel-lampen en steenhamers biedt om af te dalen in de diepste prehistorische kamers van ons meest dierbare bezit: het vermogen met elkaar te spreken” (quote unquote), en onderweg daarheen bovendien genoeg Aha!-momenten biedt om op de betere party de blits mee te maken. En nergens een te lange zin. Way to go, Freek.’

*******

Freek Van de Velde, ‘Wat taal verraadt – Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving.”, Lannoo Campus, 9789401499705