- 21 augustus 2025 -

Lumumba’s droom

Patrice Lumumba, de eerste democratisch verkozen premier van het onafhankelijke Congo, wordt vaak gezien als extremistisch, onverdraagzaam en gevaarlijk. Maar als je zijn speeches, essays en brieven onderzoekt komt een heel ander beeld naar voren: dat van een bruggenbouwer. Professor Sibo Rugwiza Kanobana – sociolinguïstiek, culturele en postkoloniale studies – voert precies dit onderzoek en werpt met dit boek een nieuw licht op Lumumba’s denken. Zijn ideeën blijken ook vandaag nog verrassend relevant. De ondertitel – ‘Wat zijn gedachtegoed ons vandaag kan leren’ – maakt het boek ten volle waar.

“Het lijkt erop dat racisme benoemen voor velen nog steeds gelijkstaat met opruiend taalgebruik, wat doet denken aan de antiwoke retoriek die de strijd tegen racisme en seksisme als gevaarlijker en gewelddadiger bestempelt dan racisme en seksisme zelf.”
Lumumba’s woorden getuigen van een grote intellectuele en humanistische eerlijkheid, “zijn politieke ideeën over internationale solidariteit, corruptie, neokolonalisme en geweldloos verzet zijn gevormd in een dialoog met zowel medestanders als tegenstanders.” De politieke partij Mouvement National Congolais – het MNC – was de enige die niet voor één etnische groep maar voor alle Congolezen opkwam.
Lumumba’s gedachtegoed reikt over de Congolese grenzen en blijkt te steunen op een pan-Afrikaanse en postkoloniale droom, waarmee hij aan de zijde van Kwame Nkrumah en Frantz Fanon staat. Zijn gevaarlijke ideeën – weggezet als ‘communistisch’ – waren dat alle mensen, zwart en wit, welkom waren in Congo en zouden samenwerken.
“Zo plaatst hij zich in een traditie van zwarte denkers die allemaal beargumenteerden dat witheid niet alleen schadelijk is voor mensen van kleur, die erdoor ontmenselijkt worden, maar dat ook witte mensen hun menselijkheid verliezen.” Witheid staat voor onderdrukking die ook blanke mensen treft en ecologische verwoestijning meebrengt. Lumumba “was ervan overtuigd dat de meerderheid van de Belgen niet schuldig was aan de misstanden in Congo, en hij pleitte voor solidariteit tussen alle mensen, ongeacht hun ‘ras’ of nationaliteit.”
De zwarte strijd is dan ook per definitie geweldloos. “Zwart politiek bewustzijn komt voort uit de ervaring van onderdrukking en ontmenselijking, en als politieke kracht verzet het zich tegen elke vorm daarvan.”

Dankzij mensen als Sibo Kanobana die er voor kiezen hun stem te laten weerklinken in het debat over racisme en kolonialisme heb ik een boeiende ‘geschiedenisles’ gekregen, een die al lang in Belgische schoolboeken zou moeten staan, én hoogst inspirerende gedachten gelezen rond dat boeiende strijdwapen geweldloosheid in het zwarte denken naar een toekomst voor aarde en mensheid.

*******

Sibo Rugwiza Kanobana, “Lumumba’s droom. Wat zijn gedachtegoed ons vandaag kan leren.” Uitgeverij de Geus , 9789044549669