- 19 augustus 2025 -

Trofee / Het geschenk

Gaea Schoeters brengt met “Trofee” een ode aan de ‘wilde’ natuur die tegelijkertijd een scherpe kritiek is op de westerse omgang met Afrika. De verhaallijn? Hunter White leeft voor de jacht op groot wild: in die ultieme krachtmeting met de natuur voelt hij dat hij leeft. Maar als hij naar Afrika vertrekt om een neushoorn te schieten, de laatste van de big five die hem nog ontbreekt, geeft het lot de jacht een andere wending. Zijn droom verandert algauw in een nachtmerrie die hem steeds dichter bij de duisternis in zijn eigen hart brengt. Is er nog een weg terug?

De actualiteit van dit verhaal is zeer groot, want “Hoe verder de beschaving haar greep op de wereld zou uitbreiden, hoe waardevoller de wildernis zou worden.”

Jagen als allegorie. “Die omkering van de natuurlijke orde is de essentie van het jagen: elk dodelijk schot bevestigt de overwinning van de mens op de natuur.” Maar waar staat die mens dan voor? Schoeters doet doordringende uitspraken én legt onmiddellijk de keerzijde van de medaille voor aan de lezer. “Elk klein kind weet dat het ene schot het andere niet is. Op dat soort afspraken is de wereldorde gebouwd. Dat rangers stropers neerschieten, is (…) geoorloofd noodweer; als stropers op rangers schieten is dat moord. Precies om dezelfde reden is jacht een vorm van conservatie, en dus een diervriendelijke, edele sport, en stroperij een gruwelijke misdaad.”

De linken die Gaea Schoeters legt tussen jagen, macho-mannelijkheid, kolonialisme, kapitalisme,… gaan zeer ver; vaak op enkele regels, alsof er terloops iets wordt gezegd. “Wat hem overvalt, is de euforie van een ontdekkingsreiziger of een pionier: het besef zich dit land toe te eigenen, eenvoudigweg door het te betreden. Hetzelfde verlangen dat mannen naar maagden drijft.”
En wat doe je met een uitspraak als: “Jouw westerse moraal is een luxeproduct voor wie het zich kan veroorloven. De rest van de wereld moet het stellen met pragmatisme.”

Kortom, deze ‘Trofee’ bevestigde bij de eerste lezing dat ik onmiddellijk Schoeters nieuwe, veelgeprezen en veelbelovende ‘Het geschenk’ moest aanpakken.

Opnieuw lijkt de verhaallijn simpel: plots wemelt het in Berlijn van de olifanten. Algauw wordt duidelijk dat de dieren niet uit de dierentuin komen, maar een geschenk van de president van Botswana zijn. 20.000 olifanten heeft hij de Duitsers cadeau gedaan, als ‘dank’ voor de verscherpte wetgeving met betrekking tot de invoer van jachttrofeeën.
De bondskanselier zit met de handen in het haar: hij moet deze crisis snel en daadkrachtig aanpakken. Want straks zijn er verkiezingen en zijn politieke tegenstanders ruiken bloed…

Bekeek ‘Trofee’ Afrika door de ultra ‘witte’ bril van een Big Five-jager, dan haalt ‘Het geschenk’ de witte werkelijkheid onderuit door de ‘zwarte’ logica die als een hond doorheen het westerse kegelspel loopt. “Jullie Europeanen willen ons vertellen hoe we moeten leven. Misschien moeten jullie zelf maar eens proberen hoe het is om met megafauna samen te leven.”

“De olifantencrisis is voor de oppositie, en zeker voor de populisten, een kip met gouden eieren: een vrijgeleide om kritiek te geven op alles wat fout gaat zonder zelf oplossingen te moeten aandragen voor iets wat de facto onoplosbaar is. De perfect voedingsbodem voor een partij die uit holle slogans bestaat en leeft van het ongenoegen van de burger.” Dat de olifanten niet zomaar voor grote grijze viervoeters staan wordt helemaal duidelijk als Rwanda aanbiedt om olifanten op te nemen… in ruil voor een stevige som geld. Waar heb ik dit nog gehoord?
Hoe hiermee politiek geschipperd moet worden op het scherp van de snee spreekt men hardop uit: “We zijn zo bang voor de opmars van rechts dat we niet meer durven te besturen, maar het klimaat verandert sneller dan het beleid.” En die snelheid waarmee het klimaat, de migratiestromen en zo meer zich bewegen brengen de politici in de problemen: “Jij denkt nog steeds in ambtstermijnen van vier jaar, terwijl we generaties ver vooruit moeten denken. Partijpolitiek is een luxe die we ons niet langer kunnen veroorloven; het is tijd om echt onze verantwoordelijkheid te nemen.”
Gelukkig is het niet alleen pijnlijke satire maar klinkt her en der ook een positieve boodschap door, misschien zelfs een ‘oplossing’ voor het probleem van de olifanten in de witte porseleinwinkel?  “Misschien moeten we eens kijken naar wat we van ze kunnen leren. Olifanten delen voedsel en water in tijden van schaarste. Helpen belangeloos de zwakste in de groep. Passen op elkaars jongen. Hebben geen territorium. Leven vreedzaam en niet-competitief met elkaar samen…”

Schoeters schrijfstijl maakt van deze boeken schitterende pageturners die me desalniettemin uitnodigden tot pauzeren om enkele zinnen te herlezen en hun betekenis in het verhaal én in de echte wereld ten volle te vatten. Heerlijke literatuur.
Volgens Tom Lanoye: “Speels, inventief en uitdagend. Het geschenk is uitgekookte politieke satire à la De hoofdstad van Robert Menasse, maar dan nog beter.”

*******

Gaea Schoeters, ‘Trofee’ – 9789025318581 – & ‘Het geschenk’ – 9789025318604 – Uitgeverij Querido.