- 9 mei 2025 -

Zwart

De schrijvers van ‘Zwart’ hebben allemaal het Afrikaanse continent van hun (voor)ouders moeten verlaten en vertoeven vandaag in de Lage Landen. Zij kennen een hybride identiteit: Afro-Europees. Een veelzijdige groep mensen die stem geven aan deze identiteit in kortverhalen, essays, beschouwingen, brieven en herinneringen. Een fascinerende verzameling teksten – fictie en non-fictie – die mij bij publicatie ontsnapt was, maar nu gelukkig onder ogen is gekomen. En gelukkig: nog steeds te koop, op papier of als e-boek.

De gelaagdheid van de teksten en het grenzeloze, wereldomvattende denken van deze schrijvers ondersteunen de urgentie van de aangebrachte thema’s. Vrijgevochten stemmen, geëngageerde meningen en speelse teksten. Deze schrijvers bieden een kleurrijke, levendige inbreng aan de literatuur van de Lage Landen, want zwart-zijn is zoveel meer dan (huids)kleur.

De schrijversnamen die ik nog niet kende heb ik gegoogeld, op LinkedIn nagezocht,… Een levendige verzameling mensen. Lees meer van / maak kennis met: Simone Atangana Bekono, Neske Beks, Heleen Debeuckelaere, Nozizwe Dube, Clarice Gargard, Dalilla Hermans, Sabrine Ingabire, Kiza Magendane, Ahmad Al Malik, Alphonse Muambi, Hélène Christelle Munganyende, Olave Nduwanje, Melat G. Nigussie, Seada Nourhussen, Anousha Nzume, Olivia U. Rutazibwa, Vamba Sherif, Babah Tarawally en Chika Unigwe

Enkele quotes, gekozen omdat ze mij aan het denken zetten:

‘Het zwarte bewustzijn [is] de uitdrukking van een behoefte om te ontkomen aan de blanke suprematie, door een eigen moraal te formuleren en een eigen visie te ontwikkelen op de wereld en de geschiedenis,’ aldus hoogleraar Gilroy, geciteerd in het voorwoord van samenstellers Vanba Sherif en Ebissé Rouw.

“De groep waarbij je denkt te horen, definieert wat goed is en wat kwaad. Voor mij als dubbelbloed betekent het dat mijn loyaliteit uitgaat naar zwart én wit. Ik ben een kind van zowel onderdrukten als onderdrukkers. Van slaven en slavenhandelaren. Van moslims en indianen, van ongelovigen en katholieken.” Neske Beks

“De stelling van de Nigeriaanse auteur Chimamanda Ngozi Adichie dat zij voor het eerst ‘zwart’ werd toen zij in Amerika was, is in die zin een universele ervaring van veel Afrikaanse migranten in Westerse landen.” Kiza Magendane

“Waarom zou iemand uit Nederland met een smartphone gemaakt met grondstoffen uit mijn geboortestad hier rondlopen maar mij toegang tot zijn land weigeren? Waarom zou de globalisering alleen maar gelden voor goederen en niet voor volkeren?” Alphonse Muambi

“Kleuren komen je hier tegemoet, felheid en diepte krijgen een rijkere betekenis. Rood is hier roder, groen groener, geel goudgeler, blauw verfrissender, bruin vruchtbaarder. Kleuren hebben hier een fonkel, een explosiviteit die doet speculeren over levensenergie, animatie en existentie.” Olave Ndjuwane

“Als ik één ding geleerd heb de afgelopen jaren is het wel hoe weinig ik weet over ras en racisme, ondanks mijn studie, promotie en alle boeken die ik heb gelezen.”
“… de tenenkrommende klaagzang van witte Nederlandse intellectuelen en opiniemakers over uitsluiting door zwarte mensen. Uitsluiting van de strijd tegen racisme. Heb je daarover gehoord? Dat gebeurt hier nu. Terwijl iedereen er gewoon mee kan beginnen, daar is geen fiat van zwarte mensen voor nodig. Begin gewoon! En begin vooral bij jezelf, doe aan zelfonderzoek.” Seada Nourhussen

“De sensationele focus op de onderdrukking van de moslimvrouw versterkt onbewust een misplaatst superioriteitsgevoel, verpakt in de overtuiging dat het geweld tegen vrouwen in de westerse context minimaal, occasioneel of van een heel andere orde is.” Olivia U. Rutazibwa

“Maar ik ben wijs genoeg om te herkennen dat hoewel ik me soms Belg voel, hoewel mijn kinderen zich Belg voelen, in België de identiteit strak gebonden is aan de huidskleur. De vervelende vragen blijven komen. Vooral voor mijn kinderen, die geen andere ‘thuis’ hebben. Het lijkt hun lot om zich ontheemd te voelen, verloren in een labyrint.” Chika Unigwe

*******

Zwart – Afro-Europese Literatuur uit de Lage Landen, samenstelling Ebissé Rouw, Atlas Contact, 9789025451547