- 15 december 2024 -

Treurzang voor een thuisland

Op zoek naar een vivisectie van Trumpiaans Amerika? ‘Treurzang voor een thuisland’ van Ayad Akhtar laat zien hoe de Amerikaanse Droom is verworden tot een nachtmerrie, waarin schulden of drugsverslaving talloze levens hebben verwoest, waarin een gierige reality-tv-persoonlijkheid president is geworden, en waarin hardwerkende immigranten voortdurend in angst leven. Maar bovenal is het een verhaal van een vader, een zoon, en het land dat ze allebei thuis noemen. Want, dat ‘gedroomde’ land waarnaar zijn Pakistaanse vader geëmigreerd is en waar hij is opgegroeid, waar is dat ‘beloofde land’ nu?

‘Treurzang voor een thuisland’ is deels familiedrama, deels maatschappelijke beschouwing. Zoals zovele migrantenkinderen groeide Akhtar op in een omgeving doordrenkt van vaderlandsliefde en gemeenschapszin, de overtreffende trap van zich low-profile integreren en bewijzen dat je een goede migrant, zeg maar. Zijn Pakistaanse vader werd een gerenommeerde cardioloog. Hij had in de jaren negentig zelfs Donald Trump als patiënt wat wellicht de onvoorwaardelijke, vreselijk misplaatste steun van de vader voor Trumps presidentschap verklaart. Aldus zijn zoon, die de zekerheden van zijn jeugd zag afbrokkelen in de nasleep van 9/11, en zich sinds de verkiezing van Trump tot president nog minder thuis voelt in zijn geboorteland.

In deze verhaallijn lezen we boeiende bedenkingen als: “Mike zag geen politieke oplossing. Voor hem hadden de Democraten niet alleen de zwarten verraden maar ook het land. Liberalisme in de huidige vorm was net zo’n weg naar zelfverrijking als het tegendeel ervan. Je hoefde alleen maar te kijken naar de bedragen die de Clintons opstreken na Bills presidentschap – de royale boekencontracten, de spreekbeurten voor drie kwart miljoen – om in te zien dat er in Amerika geen concurrerende ideologie meer bestond. Het ging alleen nog maar om rijk worden. Daarover waren de Republikeinen tenminste eerlijk.”

Akhtar is in zijn analyse vaak hilarisch, op andere momenten vlijmscherp. “ Voor witte mensen draait alles om geld. Dat is altijd zo geweest. En wij leven in een wereld die zíj geschapen hebben. En kijk, als wij ons éigen spelletje spelen volgens hun regels, dan hebben we misschien een kans. Maar dat betekent dat we ons geld moeten houden. We moeten het niet aan hen geven. En we zullen het moeten gebruiken, want het draait allemaal om waaraan je het uitgeeft. Hoeveel ben je bereid uit te geven om te zorgen dat er in de wereld gebeurt wat jij wilt.” Een pertinente vraag in een land waar de president slechts verkozen kan worden dankzij enorme fondsen.

Het NRC-Handelsblad zegt: “Het duurde even voordat er weer een roman verscheen waarin Trump voorkwam. (…) De Amerikaans-Pakistaanse Akhtar voegt er een mooie variant aan toe: een verhaal dat hij met non-fictie-elementen aankleedt. Immers: als fictie als wapen weinig effectief is tegenover leugens, moet je het anders aanpakken: wie in romans een afspiegeling van de tijd wenst, heeft aan Treurzang een goede.”

*******

Ayad Akhtar, “Treurzang voor een thuisland”, uit het Engels vertaald door Arjaan van Nimwegen, Uitgeverij Atlas Contact, ISBN 9789025459840