- 22 april 2020 -

13 + 40 (°)

‘Fake news’. We zijn er al vaker mee rond de oren geslagen de laatste tijd. Het is zoiets als roddelen, een leugentje om bestwil of de waarheid een handje helpen om je doel te bereiken.
Ik wil pleiten voor journaals met meer ‘nieuws’ en minder fake news. Want het bizarre is dat dezelfde massamedia die waarschuwen voor fake news vaak zelf verspreiders zijn van onecht nieuws. Zeker in coronatijden valt dat op. Twee voorbeelden.

Dankzij de medewerkers van Sciensano wordt mijn wetenschappelijke kennis zowat dagelijks aangescherpt. Indien bijvoorbeeld Steven Van Gucht iets zegt dan is dat gebaseerd op feiten. Telkens als Van Gucht geïnterviewd wordt kan je horen hoe hij een journalist, die iets fout interpreteert of zijn verhaal ongenuanceerd samenvat, vriendelijk én kordaat corrigeert. De boodschap moet juist zijn, feitelijk dus.
Wanneer een politicus bijvoorbeeld zegt dat hij van plan is tienduizend laptops te schenken aan de Vlaamse scholen; dan is dat een plan, geen feitelijke realisatie. Wanneer een politicus zegt dat hij om iets op te lossen een wetsvoorstel indient; dan is dat een wetsvoorstel, geen wet. Wanneer de ene kustburgemeester vindt dat binnenlanders in de zomer slechts mondjesmaat welkom zijn en een andere dat iedereen altijd welkom is; dan zijn dat allebei meningen.
Het wordt pas nieuws als blijkt dat die minister er in geslaagd is tienduizend laptops te vinden én tijdig te laten formatteren én voor openingstijd aan de scholen te bezorgen. Dan is het geen man meer van veel woorden, maar een man van zijn woord. Zo is een wetsvoorstel pas een wet als ze door het parlement is goedgekeurd. Voor sommige wetsvoorstellen duurt dat proces maanden of zelfs jaren. En, pas nadat dit gebeurt is, is het voor mij als burger ook relevant om weten, want pas vanaf dan is er een nieuwe wet. Wat er deze zomer aan de kust gebeurt wordt pas relevant als elke burgemeester laat weten hoe het eraan toe zàl gaan in zijn of haar kustgemeente. Tenzij de kustburgemeesters  er in slagen om eensgezind hetzelfde te vertellen voor de hele kustlijn, dat zou makkelijk zijn. Of – nogmaals tenzij – tenzij op een hoger niveau – door de gouverneur van West-Vlaanderen of de federale regering – beslist wordt hoe dit over de hele kust moet aangepakt.
Zo ook, vóór de vergadering van de nationale veiligheidsraad als politicus vertellen wat jij vindt dat er moet beslist worden is dus profileringsdrang, egodrift, bullshit zelfs,… maar geen nieuws.
Integendeel, dit brengt verwarring en onduidelijkheid in de nieuwsstroom.

Dat men dan ook bij Le Soir vindt dat het ‘nieuws’ is om één van de voorlopige versies van exit-strategie die op tafel liggen bij de GEES-werkgroep te publiceren, is voor mij het beste bewijs dat media dit bewust doen. Onbewust verschijnt een artikel toch niet in een krant? Bewust dus.
Bewust, omdat krant én journalist op hun borst willen kunnen kloppen van ‘wij zijn de eerste’. Of bewust, omdat men daarmee het beslissingsproces wil beïnvloeden. Ziet er iemand nog een andere reden om dit te publiceren? Voor mij is dit professioneel machismo; en deontologisch gezien ‘journalistiek’ die de toetsing van informatieve kwaliteitsjournalistiek niet kan doorstaan.
Nog een illustratie uit de actualiteit van vandaag? De eerste 17 – zeventien – minuten van het zevenuurjournaal bij VRT gingen over een ‘advies’ voor de nationale veiligheidsraad in verband met de heropening van de scholen. Een advies, geen beslissing dus. En toch wordt er meestentijds gepraat alsof dit al allemaal in kannen en kruiken is.

Frank Deboosere zal volgens mij de eerste zijn om te beamen dat een weerbericht geen feit is maar een voorspelling, of om juist te zijn een waarschijnlijkheidsberekening die gebruikt wordt als weervoorspeller.  Let wel, het is een behoorlijk ‘goede’ voorspelling, dat wil zeggen: op basis van steeds meer en nauwkeuriger metingen, die het fundament vormen voor steeds werkelijkheidsgetrouwere computermodellen, wordt de waarschijnlijkheid van de berekeningen steeds groter.
Amper vorige week zijn wij gaan fietsen op een dag dat er – volgens de voorspelling – 0% kans op regen was en toch kregen wij een bui op ons dak. Minuscuul, niet om kletsnat van te worden,… maar overduidelijk een regenbui. Die bui dàt is een feit. Dat er 0% regen werd voorspeld, dat is ook een feit: die voorspelling kan ik zwart op wit nalezen. Maar dat die voorspelling juist is, dat is dus geen waarheid, geen feit.

De media lopen vandaag de dag volgens mij steeds vaker achter politici aan om te horen wat voor weer zij voorspellen. Terwijl het een politieker zijn job is om voor goed weer te zórgen, om het met een boutade te zeggen. Politici hun job is het om voor goed weer te zorgen in de lichamelijke en psychische gezondheidszorg bijvoorbeeld, of in het onderwijs, of…
Politici over hun plannen of hun dromen horen vertellen kan informatief zijn vóór de verkiezingen maar, niet in regeertijden en zeker niet in crisistijden. Dan wil ik niet horen wat zij willen doen, maar wat zij aan het doen zijn… om het weer te verbeteren; het weer dat jou en mij boven het hoofd hangt.

Tweede voorbeeld: om de haverklap brengt het journaal meningen van ‘gewone’ mensen. Mensen uit de Dorpsstraat in plaats van de Wetstraat zoals dat dan heet. Met alle respect voor Jan met de pet en Mieke modaal maar, wat zij denken verandert geen zier aan de werkelijkheid. Of een ouder het wel of niet ziet zitten om elk van haar drie kinderen twee uur per dag te begeleiden in het aanloopleren, en dit naast een voltijdse telewerkjob, is geen nieuws. Want, natuurlijk wordt het evenwicht redactioneel bewaard en gaat het journaal daarna – of daarvoor – een ouder laten zien die het echt wel ziet zitten aan deze boeiende uitdaging, deze ongelooflijke opportuniteit te beginnen. Het journaal brengt haast dagelijks het feit dat mensen van mening verschillen… alsof dat nieuws is. Hoe groot is dat meningsverschil, dat zou relevant kunnen zijn. Zo zou het bijvoorbeeld nieuws kunnen zijn als uit de antwoorden op een gevalideerde bevraging van een wetenschappelijk samengestelde representatieve steekproef van ouders van schoolgaande kinderen in Vlaanderen zou blijken dat 73,92 % het na vier weken telewerken gecombineerd met thuisbegeleiding van huiswerk… (vul maar in). Een wetenschappelijke studie die verrassende resultaten brengt over de meningsverschillen, dat zou nieuws zijn. Maar iedere dag opnieuw laten zien dat mensen van mening verschillen, dat is toch geen nieuws?
Het journaal probeert jou en mij alleen maar een gevoel te geven ‘dichter’ bij ons kijkers te staan, terwijl het gebrachte nieuws niet eens in de verste verte op ‘nieuws’ lijkt. Het zijn alleen maar meer meningen en opinies. In “Iedereen beroemd” of “man bijt hond” wil ik wel eens naar het verhaal van een ander luisteren, maar ik wil geen uitleg van een niet-expert aangeboden krijgen alsof het nieuws is.
Want wat is het echte nieuws? Dat politici vinden dat ouders om redenen van volksgezondheid best thuiswerken; om onderwijsredenen vinden dat ouders best hun kinderen mee begeleiden bij thuistaken; om redenen van psychische gezondheid vinden dat je best een uur per dag uit je kot komt om te sporten;… Of ik als burger nu vind dat dit voelt als regen of als zonneschijn verandert niets aan de hemel die de politici boven mijn hoofd hebben gehangen.

Dus, als de politieke beslissingen, als de werkelijke hemel beschreven is en de meningen van jan en alleman blijven achterwege dan wordt het journaal volgens mij een heel stuk korter. Is dat – volgens stresspsychologen – ook niet goed voor de psychische gezondheid: minder tijd aan nieuws spenderen?

*******

Ik vertelde hier al eerder (13 + 3,5) over de toekomstige verhuisplannen van zoon, schoondochter en kleindochter in spé. Omdat corona niet alle plannen kan stilleggen gaat de geplande afspraak met de architect toch door. Gemaskerd en veilig anderhalvemeterend natuurlijk. Want, indien een en ander niet concreet uitgewerkt, uitgetekend, uitgerekend,… wordt dan zal de voorziene verbouwing immers nooit kunnen starten. Voor het goede doel toch even uit ons kot dus.
Vanavond nog een beeldbelvergadering. En verder in de zon, op het terras: druivelaars snoeien en opbinden; kerselaar en pruimelaar bij opbinden, planten begieten,… en eten. Want het is veel te mooi weer om binnen te eten. Smakelijk.

*******

(°) 13 + 40 = vrijdag de 13^de, begin van de samenscholingsmaatregelen + 40 dagen